قلب
قرآن بارها از قلب سخن به میان آورده است،مقصود قرآن از قلب چیست؟پاسخ این سوال را باید در حقیقت وجود انسان جستجو کرد.
انسان در عین اینکه موجودی واحد است،صدها و هزارها بعد وجودی دارد."من"انسانی مجموعه ای است از اندیشه ها،آرزوها،ترسها،امیدها،عشق ها و ...
همه این ها در حکم رودهایی هستند که در یک مرکز به هم می پیوندند.این مرکز مانند دریایی عمیق و ژرف است که هنوز هیچ بشری ادعا نکرده است که توانسته از اعماق این دریا اطلاع پیدا کند.آنجه را که قرآن قلب می نامد عبارتست از واقعیت خود آن دریا.همه آنچه را که ما "روح ظاهر" می نامیم،حتی "عقل"رودهایی هستند که به این دریا متصل می شوند.
قلب از دیدگاه قرآن یک ابزار شناخت به حساب می آید.اساسا مخاطب عمده پیام قرآن قلب انسان است.پیامی که تنها گوش دل قادر به شنیدن آن است و هیچ گوش دیگری یارای شنیدن آن نیست.از این رو قرآن تاکید زیادی در حفظ و نگهداری و تکامل این ابزار دارد.در قرآن به کرات به مسائلی از قبیل تزکیه نفس و روشنایی قلب و صفای دل بر می خوریم.
ان تتقوالله یجعل لکم فرقانا
اگر راه تقوا و پاکی پیش پیش گیرید خدا نور و روشنایی در قلب شما قرار می دهد.
روزی مردی خدمت رسول اکرم(ص) آمد و عرض کرد سوالاتی دارم که می خواهم مطرح کنم.پیامبر(ص)فرمودند:آیا می خواهی پاسخت را بشنوی یا آنکه مایلی سوال کنی؟عرض کردشما پاسخ بفرمایید.پیامبر فرمود:آمده ای از من معنای بر و نیکی،و اثم و زشتی را سوال کنی.جواب داد آری سوال من همین بوه است.پیامبر سه انگشت خود را جمع کرد و آرام به سینه مرد زد و فرمود این فتوا را از قلبت بپرس و بعد اضافه کرد:این دل انسان طوری ساخته شده است که پیوندی دارد با نیکی ها.با نیکی ها آرام می گیرد ولی بدیها و زشتی ها آن را مضطرب و ناراحت می کند.(عذاب وجدان)
استفت قلبک و ان افتاک المفتون
نظر واقع بینانه را از قلبت بپرس گر چه صاحب نظران به خلافش نظر بدهند.
پیامبر بر این نکته انگشت می گذارد که اگر انسان جوینده حقیقت باشد و برای کشف حقیقت خود را بی طرف و خالص بکند،در این صورت قلب او هرگز به او خیانت نخواهد کرد و او را در مسیر صحیح هدایت خواهد کرد.اساسا تا زمانی که انسان جوینده راستین حق و حقیقت است،و در جاده حق گام بر می دارد هر جه به او می رسد حق و حقیقت است.و البته این نکته ظریفی است که اغلب باعث اشتباه می شود.انجا که انسان به گمراهی کشیده می شود دلیلش این است که از ابتدا جهت گیری خاصی داشته و جویای حقیقت خالص نبوده است.
کتاب "آشنایی با قرآن" استاد شهبد مرتضی مطهری